Bir yanda akıllara durgunluk veren, kalplere saygı dolu bir korku (haşyet) salan sonsuz bir büyüklük, ululuk ve heybet... Diğer yanda ise o heybetin gölgesinde filizlenen, kullarını karşılıksız bir cömertlik, şeref ve lütufla kuşatan sınırsız bir ikram ve kerem... İşte bu iki muazzam ve birbirini tamamlayan sıfatın yegâne sahibi Yüce Rabbimizin o eşsiz ve kapsamlı ismi: Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm (Celle Celâlühû). Bu mübarek terkip, O'nun hem "Celâl" yani azamet, ululuk, yücelik ve heybet sahibi olduğunu, hem de "İkrâm" yani cömertlik, lütuf, iyilik, şeref bahşetme ve her türlü kerem sahibi olduğunu bir arada ifade eder. Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm ismi, bizlere Allah Teâlâ ile olan ilişkimizde hem O'nun sonsuz büyüklüğü karşısında derin bir saygı ve haşyet duymamız gerektiğini, hem de O'nun tükenmez lütfuna ve keremine sığınarak O'ndan her türlü hayrı ümitle bekleyebileceğimizi öğretir. Gelin, Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm isminin o her şeyi kuşatan celâl ve ikram dengesi altında, O'nun hem azametine hayran kalmanın hem de cömertliğine şükretmenin, bu idrakle O'na olan imanımızı ve teslimiyetimizi nasıl derinleştirebileceğimizi tefekkür edelim.
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm Ne Anlama Gelir? Mutlak Azamet ve Heybetin Yanı Sıra Sonsuz Lütuf, Şeref ve Cömertliğin de Sahibi
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm: Bu ifade, iki temel kavramı birleştirir: "Zû" (ذو) sahip anlamına gelir. "El-Celâl" (الجلال) ve "El-İkrâm" (الإكرام) ise Allah'ın iki muhteşem sıfatını ifade eder:
- El-Celâl: 'Büyüklük, ululuk, azamet, heybet, yücelik, şan, ihtişam, saygı uyandıran haşmet' gibi anlamlar taşır. Allah'ın Celâl sıfatı, O'nun her türlü noksanlıktan münezzeh olduğunu, Zâtının ve sıfatlarının kavranılamaz bir büyüklüğe ve yüceliğe sahip olduğunu, O'nun karşısında her şeyin aciz ve küçük kaldığını ifade eder. Bu sıfat, kalplerde O'na karşı derin bir saygı ve haşyet (saygı dolu korku) uyandırır.
- El-İkrâm: 'Cömertlik, lütuf, iyilik, şeref verme, ikramda bulunma, değer verme, ağırlama' gibi anlamlar taşır. Allah'ın İkrâm sıfatı, O'nun kullarına hiçbir karşılık beklemeden, sonsuz bir cömertlikle nimetler bahşettiğini, onları onurlandırdığını, şereflendirdiğini, hatalarını affedip lütufta bulunduğunu ifade eder. Bu sıfat, kalplerde O'na karşı derin bir sevgi, minnet ve ümit yeşertir.
Dolayısıyla, Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm: "Hem sonsuz büyüklük, ululuk ve heybet sahibi, hem de sınırsız lütuf, kerem, cömertlik ve şeref bahşetme sahibi olan" anlamına gelir. Bu isim, Allah Teâlâ'nın hem korku ve saygı duyulacak bir azamete (Celâl) hem de sevgi ve ümitle yöneleceğimiz bir cömertliğe (İkrâm) sahip olduğunu mükemmel bir denge içinde ifade eder.
Kur'an'da Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm: Rahmân Suresi'nin O İhtişamlı Hitabı ve Peygamberimizin O Değerli Tavsiyesi
Bu mübarek isim, Kur'an-ı Kerim'de Rahmân Suresi'nin iki ayetinde geçer:
"Yeryüzünde bulunan her canlı yok olacak. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zâtı bâki kalacaktır (Ve yebkâ Vechu Rabbike Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm)." (Rahmân Suresi, 55/26-27)
Ve surenin sonunda: "Celâl ve ikram sahibi Rabbinin adı ne yücedir! (Tebârekesmu Rabbike Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm)." (Rahmân Suresi, 55/78)
Bu ayetler, her şey fani iken sadece Celâl ve İkrâm sahibi olan Allah'ın Zâtının ve isminin bâki ve yüce kalacağını vurgular.
Ayrıca Peygamber Efendimiz (S.A.V) de dualarımızda bu isme sıkıca sarılmamızı tavsiye etmiştir: "Yâ Ze'l-Celâli ve'l-İkrâm'a (dualarınızda) devam edin (ona sıkıca sarılın)!" (Tirmizî, Deavât, 93). Bu hadis-i şerif, bu ismin duadaki önemini ve Allah katındaki değerini gösterir.
Celâl ve İkrâm Dengesinin O Eşsiz Yansıması: Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm İsminin Kâinattaki, İnsan Hayatındaki ve Rabbimizle İlişkimizdeki O Muhteşem Yeri
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm olan Rabbimizin bu iki temel sıfatı, varlığın her alanında ve O'nunla olan ilişkimizde mükemmel bir denge içinde tecelli eder:
- Kâinattaki Denge: Kâinatın o heybetli nizamı, dağların azameti, denizlerin derinliği O'nun Celâl'ini gösterirken; yeryüzünün sayısız nimetlerle donatılması, canlılara rızık verilmesi, her şeyin birbiriyle uyum içinde olması da O'nun İkrâm'ını gösterir.
- İlahi Emirler ve Yasaklar: Allah'ın bazı emirleri ve yasakları, O'nun Celâl sahibi olmasının bir gereği olarak ciddiyet ve saygı talep ederken (örneğin, O'na şirk koşmamak, büyük günahlardan sakınmak); aynı zamanda bu emir ve yasakların temelinde kullarına olan şefkati, onların iyiliğini dilemesi ve onlara yol göstermesi de (İkrâm) yatar.
- İmtihanlar ve Lutuflar: Hayatta karşılaştığımız zorluklar ve imtihanlar, O'nun Celâl'ini ve mutlak hâkimiyetini hatırlatırken; bu imtihanlara sabredenlere vaat edilen mükâfatlar, sıkıntılardan sonra gelen ferahlıklar ve sayısız nimetler de O'nun İkrâm'ının bir tecellisidir.
- Kulluk Bilincindeki Denge (Havf ve Recâ): Mümin, Allah'ın Celâl sıfatını tefekkür ederek O'na karşı bir haşyet (saygı dolu korku) duyar, günahlardan sakınır; İkrâm sıfatını tefekkür ederek ise O'nun rahmetinden ve affından ümit kesmez, O'na sevgi ve iştiyakla yönelir. Bu iki duygu (havf ve recâ) arasındaki denge, kâmil bir imanın işaretidir.
O'nun Celâl'i, İkrâm'ını gölgelemez; İkrâm'ı da Celâl'inin heybetini azaltmaz. Aksine, bu iki sıfat birbirini tamamlayarak O'nun mutlak kemalini ve benzersizliğini ortaya koyar.
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm Zikrinin Faziletleri: Duaların Kabulüne Güçlü Bir Vesile, Saygınlık ve Sevgi Kazanma, Dünya ve Ahiret Hayırlarına Ulaşma ve O'nun Rızasına Nail Olma
Rabbimizin bu hem azamet hem de ikram sahibi olduğunu ifade eden mübarek ismini zikretmek, O'nun sonsuz celâline ve tükenmez keremine sığınmak, O'ndan her türlü hayrı, başarıyı, korunmayı ve en önemlisi O'nun rızasını ve sevgisini talep etmektir. Peygamber Efendimiz'in (S.A.V) özellikle tavsiye ettiği bu zikir, duaların kabulü için çok kıymetli bir anahtardır.
- Duaların Kabulü ve Her Türlü Hacetin Giderilmesi İçin: Her gün düzenli olarak 1100 defa "Yâ Ze'l-Celâli ve'l-İkrâm" zikrine devam eden veya dualarının sonunda bu ismi tekrar eden kimsenin, Allah'ın izniyle meşru ve hayırlı her türlü dileğinin kabul edileceği, ihtiyaçlarının giderileceği ve sıkıntılarından kurtulacağı kuvvetle umulur.
- İnsanlar Arasında Saygınlık, Sevgi ve İtibar Kazanmak İçin: Bu ismi şerifi zikretmeye devam eden kişinin, Allah'ın lütfuyla insanlar arasında heybetli, saygın, sevilen ve sözü dinlenir bir kişi olmasına vesile olabilir.
- Dünya ve Ahiret İşlerinde Başarı ve Muvaffakiyet İçin: Hem dünyevi işlerinde (eğitim, kariyer, aile hayatı vb.) hem de ahirete yönelik amellerinde (ibadetler, hayırlar vb.) başarıya ulaşmak, engelleri aşmak ve Allah'ın yardımına nail olmak için bu zikir yapılabilir.
- Allah'ın Rızasını ve Sevgisini Kazanmak İçin: Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm ismini zikretmek, kulun Allah'ın hem azametini hem de ikramını ikrar etmesi anlamına gelir. Bu da O'nun rızasını ve sevgisini kazanmaya en güzel vesilelerden biridir.
Bir Hatırlatma: Bu zikirlerle talep edilen her türlü lütuf, ikram ve başarı, Allah'ın takdirine ve hikmetine bağlıdır. Kulun üzerine düşen, samimiyetle dua etmek, ihlasla amel etmek, helal yoldan gayret göstermek ve O'nun Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm olan sonsuz celâline ve keremine tam bir güven ve teslimiyetle sığınmaktır.
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm İsminin Ebced Değeri ve O Kutsal İkilinin O Muhteşem Sayısal Uyumu
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm (ذو الجلال والإكرام) terkibinin ebced sistemindeki sayısal değeri 1100'dür. (Zû: 707, El-Celâl: 64, Ve: 6, El-İkrâm: 323; farklı hesaplamalarda küçük değişiklikler olabilir ancak yaygın kabul 1100 civarındadır). Bu sayı, bazı zikirlerin adedinin belirlenmesinde bir referans olarak kullanılmış ve Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm isminin ifade ettiği sonsuz azamet ve heybet ile tükenmez lütuf ve keremin o mükemmel dengesinin ve kuşatıcılığının sembolik bir yansıması olarak değerlendirilmiştir. Ancak Rabbimizin celâlinin ve ikramının yüceliği ve genişliği, sayıların ifade sınırlarının çok ötesindedir.
Kimler, Ne İçin 'Ya Ze'l-Celâli ve'l-İkrâm' Diye Dua Eder? Hem O'nun Heybet ve Azametine Sığınma Hem de Sonsuz Lütuf ve İkramına Talip Olma, Her Türlü Hacetin Halli ve Yüce Bir Ahlaka Ulaşma Arayışı
"Yâ Ze'l-Celâli ve'l-İkrâm!" nidası, kulun Rabbimizin hem korku ve saygı uyandıran sonsuz büyüklüğünü hem de ümit ve sevgi veren sınırsız cömertliğini bir arada idrak ederek, O'na tam bir teslimiyet, hayranlık ve dua ile yönelmesidir. Bu isimle dua edenler genellikle şunları hedefler:
- Her Türlü Hayırlı Dileğin ve Hacetin Kabulünü İsteyenler: Dünyevi veya uhrevi, maddi veya manevi, meşru ve hayırlı her türlü isteğinin Allah tarafından kabul edilmesini ve karşılanmasını umanlar. Peygamberimizin (S.A.V) tavsiyesiyle bu isim, duaların kabulü için özellikle vurgulanmıştır.
- Allah'a Karşı Hem Saygı Dolu Bir Korku (Haşyet) Hem de Derin Bir Sevgi ve Ümit (Recâ) Duymak İsteyenler: İmanlarında bu dengeyi kurmak, Allah'a hem azametinden dolayı saygı duymak hem de ikramından dolayı O'nu sevip O'ndan ümit kesmemek isteyenler.
- İnsanlar Arasında Saygınlık, İtibar ve Sevgi Kazanmak İsteyenler (Allah Rızası İçin): Kibre kapılmadan, Allah'ın lütfuyla insanlar tarafından sevilip sayılmayı, sözünün dinlenir ve hayırla anılır olmasını dileyenler.
- Dünya ve Ahiret İşlerinde Başarı, Kolaylık ve Bereket Arayanlar: Hayatlarının her alanında Allah'ın yardımını, lütfunu, bereketini ve muvaffakiyetini talep edenler.
- Yüce Bir Ahlaka ve Asil Bir Duruşa Sahip Olmak İsteyenler: Rabbimizin Celâl ve İkrâm sıfatlarından feyiz alarak, kendi hayatlarında da hem bir vakar ve onur (celâl) hem de bir cömertlik, nezaket ve iyilikseverlik (ikrâm) sergilemeyi arzulayanlar.
Tefekkür Ufukları: Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm İsmiyle Allah'ı Hem O'nun Sonsuz Azametiyle Tazim Etmek Hem de O'nun Tükenmez Lütfuna ve Keremine Sonsuz Bir Ümitle Yönelmek, Hayatı Bu Dengede Yaşamak
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm ismi üzerinde tefekkür etmek, hayatımıza ve Rabbimizle olan ilişkimize derin bir denge, kapsamlı bir anlayış ve O'na karşı hem saygı dolu bir haşyet hem de sevgi dolu bir ümit kazandırır:
- Allah'ı Hem Celâl Hem de Cemâl Sıfatlarıyla Tanımak: Bu isim, Allah Teâlâ'nın sadece kahredici bir güç (Celâl) veya sadece lütfeden bir varlık (Cemâl/İkrâm) olmadığını, aksine bu iki zıt gibi görünen sıfatı Zâtında mükemmel bir dengeyle topladığını öğretir. O, hem heybetinden korkulacak hem de rahmetine sığınılacak bir Rabb'dir.
- Dua ve İbadetlerde Bu Dengenin Önemi: Dualarımızda ve ibadetlerimizde hem O'nun azametini ve celâlini düşünerek O'na karşı bir saygı ve haşyet içinde olmalı, hem de O'nun ikramını ve keremini umarak O'ndan ümitle istemeliyiz. Peygamber Efendimiz'in (S.A.V) dualarında bu isme sıkça yer vermesi, bu dengenin önemine işaret eder.
- Hayatın İniş ve Çıkışlarında O'na Güvenmek: Hayatta karşılaştığımız zorluklar ve imtihanlar O'nun Celâl'inin bir yansıması olabilirken, o zorlukların ardından gelen kolaylıklar, lütuflar ve sabrın mükâfatı da O'nun İkrâm'ının bir tecellisidir. Her iki durumda da O'na sığınmak ve O'nun hikmetine güvenmek esastır.
- Kendi Ahlakımızda Celâl ve İkrâm Dengesi Kurmak: Bir mümin olarak, biz de hayatımızda bir denge kurmaya çalışmalıyız. Gerektiğinde hak ve adalet konusunda vakur ve onurlu bir duruş (celâl) sergilerken, aynı zamanda insanlara karşı şefkatli, cömert, affedici ve lütufkâr (ikrâm) olmalıyız.
- Her Şeyin Sonunda O'nun Bâki Kalan Celâl ve İkrâmı: Dünyadaki her şey fani iken, Rahmân Suresi'nde de belirtildiği gibi, sadece Celâl ve İkrâm sahibi olan Rabbimizin Zâtı ve adı bâki kalacaktır. Bu, tüm ümitlerimizi ve yönelişimizi O'na bağlamamız gerektiğini gösterir.
Zü'l-Celâli ve'l-İkrâm olan Rabbimiz, bizleri Kendi sonsuz celâlini ve tükenmez ikramını derinden idrak eden, O'na hem saygı dolu bir haşyetle hem de sevgi dolu bir ümitle yönelen, hayatlarını bu denge üzere yaşayan ve dualarında bu mübarek isme sıkça sarılarak O'nun rızasına ve lütfuna nail olan bahtiyar kullarından eylesin. Kalplerimizi O'nun celâlinin heybetiyle ve ikramının sıcaklığıyla doldursun.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
