Gizli açık tüm amellerimizin, niyetlerimizin ve hatta kalbimizden geçenlerin dahi eksiksiz bir şekilde kaydedildiği ve bir gün mutlaka hesabının sorulacağı o şaşmaz adalet... Ve aynı zamanda, hayatın tüm fırtınaları, ihtiyaçları ve korkuları karşısında "O bana yeter!" diyebileceğimiz o sonsuz dayanak ve kifayet... İşte bu iki derin manayı bir arada taşıyan Yüce Rabbimizin o heybetli ve güven veren ismi: El-Hasîb (Celle Celâlühû). Bu mübarek Esma, O'nun hem herkesin hayatı boyunca yaptıklarını bütün ayrıntılarıyla bilen, adaletle hesaba çeken hem de kullarına her türlü ihtiyaçlarında yeten, onlara kâfi gelen, onları koruyup gözeten olduğunu ifade eder. Gelin, El-Hasîb isminin o adalet ve kifayet dolu tecellilerinde, O'nun şaşmaz hesabına hazırlanmanın sorumluluğunu ve O'nun sonsuz yeterliliğine sığınmanın huzurunu tefekkür edelim.
El-Hasîb Ne Anlama Gelir? Kusursuz Hesap Soran, Herkese ve Her Şeye Tastamam Kâfi Gelen
El-Hasîb: Arapça "hisâb" (حساب) ve "hasb" (حسب) köklerinden gelir. "Hisâb", 'hesap görmek, saymak, muhasebe etmek' anlamına gelirken; "hasb", 'yetmek, kâfi gelmek, birine güvenmek, dayanmak' gibi anlamlar taşır. El-Hasîb ismi ise bu iki temel manayı ve daha fazlasını en kâmil şekilde ifade eder:
- Hesabı Gören, Hesaba Çeken (El-Muhâsib): Kullarının dünyada yaptığı her türlü ameli (iyi-kötü, gizli-açık, büyük-küçük) eksiksiz bir şekilde bilen, kaydeden ve ahirette bunların hesabını en âdil şekilde görecek olan. O'nun hesabında zerre kadar haksızlık olmaz.
- Her Şeye ve Herkese Kâfi Gelen (El-Kâfî): Kullarının tüm ihtiyaçlarını karşılayan, onlara rızık veren, onları koruyan, onlara yardım eden ve her türlü zorlukta onlara yeten. O'na güvenen ve dayanan için O, en mükemmel vekildir.
- Şeref ve Kerem Sahibi Olarak Yeterli Olan: Kullarına yetmesi sadece maddi ihtiyaçlarla sınırlı değildir; O, aynı zamanda onlara şeref, izzet ve manevi zenginlik de bahşeder.
- Her Şeyi Bir Hesap ve Ölçü İle Yapan: Kâinattaki her şeyi bir denge, ölçü ve hesap üzere yaratan ve idare eden.
El-Hasîb olan Allah, hem adaletinin bir gereği olarak kusursuz bir hesap görücü, hem de rahmetinin ve kudretinin bir tecellisi olarak kullarına her durumda kâfi gelen, onları asla yardımsız ve desteksiz bırakmayandır.
Kur'an'da El-Hasîb: İlahi Muhasebe, Adalet, Kifayet ve Tevekkülün Teminatı
"...(Amellerin) hesabını görmek üzere Allah yeter (ve kefâ billâhi Hasîbâ)." (Nisâ Suresi, 4/6)
Ve yine bir başka ayette müminlerin vasfı anlatılırken: "Onlar, Allah’ın gönderdiklerini tebliğ ederler, O’ndan korkarlar ve Allah’tan başka kimseden korkmazlardı. Hesap görücü olarak Allah yeter (ve kefâ billâhi Hasîbâ)." (Ahzâb Suresi, 33/39) buyrulur. Bu ayetler, hem Allah'ın hesap görücü olarak mutlak adaletini hem de O'na güvenenler için kâfi oluşunu vurgular.
Kıyamet günü insana, "Oku kitabını! Bugün hesap görücü olarak kendi nefsin sana yeter!" (İsrâ Suresi, 17/14) denilmesi de O'nun El-Hasîb isminin tecellilerindendir; zira her şey O'nun tarafından eksiksiz kaydedilmiştir.
Hesabın ve Kifayetin O Derin Boyutları: El-Hasîb'in Adaleti ve Lütfunun Hayatımızdaki Tecellileri
El-Hasîb olan Rabbimizin "hesap görmesi" ve "kâfi gelmesi" hayatımızın her alanını kuşatır:
- Amellerin Hesabı: En küçük bir iyilik de en küçük bir kötülük de O'nun katında zayi olmaz, hepsi bir hesaba tabidir. Bu, mümini sürekli bir dikkat ve sorumluluk içinde olmaya sevk eder.
- Nimetlerin Hesabı (Şükrü): Bize verilen sayısız nimetin (sağlık, akıl, mal, evlat vb.) de bir hesabı vardır; bu hesap, o nimetlere karşı ne kadar şükrettiğimiz ve onları Allah yolunda nasıl kullandığımızla ilgilidir.
- Rızıkta Kifayet: O, her canlının rızkına kefildir ve onlara yetecek kadarını takdir eder. Bu, rızık endişesinden kurtulup O'na tevekkül etmeyi öğretir.
- Zorluklarda Kifayet: Sıkıntılar, hastalıklar, düşman şerri gibi zorluklar karşısında O'na sığınanlar için O, en mükemmel koruyucu ve yardımcı olarak kâfi gelir. "Hasbünallâhu ve ni'me'l-Vekîl" (Allah bize yeter, O ne güzel vekildir!) nidası bu imanın bir ifadesidir.
- İlim ve Hidayette Kifayet: Hakikati arayan, doğru yolu bulmak isteyen kullarına O, ilim ve hidayet vererek de kâfi gelir, onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır.
O'nun hesap görmesi adaletinin, kâfi gelmesi ise rahmetinin ve kudretinin bir yansımasıdır. Bu iki tecelli, müminin hayatında dengeleyici bir rol oynar: Hem bir korku ve sorumluluk (haşyet) hem de bir ümit ve güven (recâ) verir.
El-Hasîb Zikrinin Faziletleri: Kötülüklerden Korunmak, İhtiyaçlardan Kurtulmak, Hesabın Kolaylığına ve İlahi Kifayete Nail Olmak
Rabbimizin bu hesap gören ve kâfi gelen ismini zikretmek, O'nun adaletine ve rahmetine sığınmak, hem dünyevi hem de uhrevi ihtiyaçlarımız için O'ndan yardım ve yeterlilik talep etmektir. Zikirde aslolan, O'nun her şeyi bildiğine, hesabının şaşmaz olduğuna ve O'na güvenenlere kâfi geleceğine tam bir imandır.
- Her Türlü Şerden ve Düşmandan Korunmak İçin: Bir kimse, yedi gün boyunca sabah ve akşam (veya güneş doğmadan ve battıktan sonra) 70'er defa "Hasbiyallâhü'l-Hasîb" (Bana Allah yeter, O ne güzel hesap görücüdür/kâfi gelendir) zikrine devam ederse, Allah'ın izniyle hırsız şerrinden, düşman kötülüğünden, nazardan ve her türlü korkudan emin olur.
- Zor İşlerin Kolaylaşması ve Dileklerin Kabulü İçin: Önemli bir işin hallolması veya meşru bir dileğin kabulü için bu ismi şerif zikredilebilir.
- Korkulardan Emin Olmak İçin: Kişi, korktuğu bir şeyden veya kimseden emin olmak için "Hasbiyallâhü'l-Hasîb" zikrine sığınabilir.
- Hayırlı İstekler ve Düşmana Karşı İlahi Yardım İçin: Perşembe gününden başlayarak yedi hafta boyunca (veya yedi gün) her gün 80 defa "Yâ Hasîb" zikrine devam eden kimsenin, hayırlı isteklerine kavuşacağı ve eğer haklı ise düşmanına karşı Allah'ın yardımını göreceği umulur. (Niyet, adaletin tecellisi ve şerden korunma olmalıdır.)
- Ahiret Hesabının Kolaylığı İçin: Bu ismi tefekkür ederek zikretmek, kişiyi dünyada kendi nefsini hesaba çekmeye (muhasebeye) teşvik eder, bu da ahiretteki hesabının kolaylaşmasına bir vesile olabilir.
Bir Hatırlatma: Bu zikirlerle talep edilen korunma ve yardım, kişinin kendi üzerine düşen meşru sebeplere sarılmasına ve tedbirleri almasına engel değildir. Tevekkül, sebeplere riayet ettikten sonra sonucu Allah'a bırakmaktır. "Düşmana karşı yardım" gibi niyetlerde ise, asla zulmetme veya haksız bir galibiyet amacı güdülmemeli, sadece adaletin yerini bulması ve şerden korunma hedeflenmelidir.
El-Hasîb İsminin Ebced Değeri ve Hesabın ve Kifayetin O İnce Sayısal Dengesi
El-Hasîb (الحسيب) isminin ebced sistemindeki sayısal değeri 80'dir. Bu sayı, bazı zikirlerin adedinin belirlenmesinde bir referans olarak kullanılmış ve El-Hasîb isminin ifade ettiği kusursuz hesap görme ve her şeye kâfi gelme sıfatının sembolik bir yansıması olarak değerlendirilmiştir. Ancak Rabbimizin adaletinin ve kifayetinin kuşatıcılığı, sayıların ifade sınırlarının çok ötesindedir.
Kimler, Ne İçin 'Ya Hasîb' Der? Korunma, Yeterlilik, Adalet, Kolay Bir Hesap ve "Allah Bana Yeter" Bilinci Arayışı
"Yâ Hasîb!" veya "Hasbiyallâhü'l-Hasîb!" nidası, kulun her türlü endişe, korku, ihtiyaç ve hesap verme sorumluluğu karşısında, yegâne hesap sorucu ve yegâne kâfi gelen Rabbine sığınmasıdır:
- Her Türlü Tehlike ve Korkudan Emin Olmak İsteyenler: Düşman şerrinden, hırsızlıktan, nazardan, doğal afetlerden ve bilinen bilinmeyen her türlü korkudan Allah'ın mutlak korumasına ve yeterliliğine sığınmak için.
- İhtiyaçlarının Karşılanmasını ve Rızkının Yetmesini İsteyenler: Maddi veya manevi her türlü ihtiyacının Allah tarafından karşılanacağına, O'nun verdiği rızkın kendisine yeteceğine (kifayet edeceğine) iman ederek.
- Zorluklar ve Sıkıntılar Karşısında Yalnız Hissetmeyenler: "Allah bana yeter, O ne güzel vekildir" diyerek, en zor anlarda bile O'nun yardımının ve desteğinin kâfi geleceğine inananlar.
- Ahiret Hesabından Endişe Duyan ve Hesabının Kolay Olmasını Dileyenler: Dünyada iken amellerine dikkat ederek, nefsini hesaba çekerek ve Rabbinden ahirette kolay bir hesap ve merhamet umanlar.
- Adaletin Tecellisini ve Hakkının Korunmasını İsteyenler: Bir haksızlığa uğradığında veya hakkının gasp edildiğini düşündüğünde, en âdil hesap görücü olan Allah'a havale ederek O'ndan adalet talep edenler.
Tefekkür Ufukları: El-Hasîb İsmiyle 'Hasbünallah' Demenin O Derin Sırrı, Nefs Muhasebesi ve Sonsuz Güvene Ulaşmak
El-Hasîb ismi üzerinde tefekkür etmek, hayatımıza derin bir sorumluluk bilinci, sarsılmaz bir güven ve teslimiyet duygusu kazandırır:
- "Allah Bize Yeter" (Hasbünallah) Bilinci: El-Hasîb isminin en önemli tefekkür boyutu, O'nun her şeye kâfi geldiği idrakidir. Bu idrak, mümini başkalarına el açmaktan, fani güçlere dayanmaktan, gelecek kaygısıyla aşırı strese girmekten kurtarır. Kalbe derin bir huzur ve özgürlük verir.
- Nefs Muhasebesi (Kendini Hesaba Çekmek): Mademki Rabbimiz her amelimizi en ince ayrıntısına kadar hesaba çekecektir, o halde biz de O'nun huzuruna çıkmadan önce dünyada iken kendi nefsimizi hesaba çekmeli, günahlarımızdan tövbe etmeli, eksiklerimizi tamamlamalıyız. "Hesaba çekilmeden önce kendinizi hesaba çekiniz."
- Amellerde İhlas ve Dikkat: Yaptığımız her işin, söylediğimiz her sözün, hatta kalbimizden geçen niyetlerin bile bir hesabı olduğunu bilmek, bizi daha dikkatli, daha ihlaslı ve daha sorumlu davranmaya sevk eder.
- Adalete Olan Sarsılmaz Güven: Dünyada bazen adaletin tam olarak tecelli etmediğini görsek bile, El-Hasîb olan Allah'ın ahiretteki mutlak adaletine iman etmek, mümin için en büyük tesellidir. O gün kimseye zerre kadar haksızlık yapılmayacaktır.
- Dünyevi Hesapların Önemsizliği: İnsanların hakkımızdaki yargıları, övgüleri veya yergileri geçicidir. Asıl önemli olan, El-Hasîb olan Rabbimizin bizim hakkımızdaki nihai hesabıdır. Bu bilinç, bizi insanlara değil, sadece Allah'a karşı sorumlu hissetmeye yöneltir.
El-Hasîb olan Rabbimiz, bizleri Kendi hesabını kolaylıkla veren, O'nun her şeye kâfi geldiğine tam bir imanla teslim olan, dünyada iken nefsini hesaba çeken ve O'nun rızasına uygun bir hayat süren bahtiyar kullarından eylesin. Her türlü korku ve endişemizde O bize yetsin ve bizleri himayesinden ayırmasın.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
