Hayat bir yolculuksa, bu yolculuğa en güzel başlangıç nedir? Bir işe başlarken, bir kapıyı çalarken, bir nimete uzanırken ilk sözümüz ne olmalıdır? İslam'ın bize öğrettiği cevap, kainatın anahtarı mesabesinde olan o mübarek ifadedir: Besmele, yani "Bismillahirrahmanirrahim" (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ). Dilimizde tüyü bitmemiş bebekten yaşlı bilgelerimize kadar herkesin aşina olduğu bu ifade, sadece bir başlangıç sözü değil, aynı zamanda derin manalar, sırlar ve bereketler taşıyan kutlu bir hazinedir.
Besmele Nedir? Kelimelerin Anlamı
Besmele'yi oluşturan kelimeleri tek tek incelediğimizde, karşımıza muazzam bir mana derinliği çıkar:
- Bi-İsmi (بِسْمِ): Başındaki "Bi" (بِ) harfi, "-ile, -adına, -yardımıyla" gibi anlamlara gelir. "İsm" (اِسْم) ise "isim" demektir. Yani "Allah'ın ismiyle, Allah adına, Allah'ın isminin bereketiyle, O'ndan yardım dileyerek" başlarım demektir. Her işe O'nun adıyla başlamak, o işi O'na adamak, o iş için O'nun yardımını ve bereketini talep etmek ve her şeyin gerçek sahibinin ve yapıcısının O olduğunu ikrar etmektir.
- Allah (الله): Kâinatın tek yaratıcısı, sahibi ve yöneticisi olan Yüce Zât'ın özel ismidir. Bütün kemal sıfatları kendinde toplayan, eşi ve benzeri olmayan tek İlah'tır. Besmele'ye O'nun bu en kapsamlı ismiyle başlamak, işimizi doğrudan doğruya her şeyin Sahibine havale etmektir.
- Er-Rahmân (الرَّحْمٰنِ): "Rahmeti sonsuz, engin ve bütün varlıkları kuşatan" anlamına gelen, sadece Allah'a mahsus bir sıfattır. O'nun bu rahmeti, dünyada mümin-kâfir ayrımı yapmadan tüm yarattıklarını kapsar. Güneşin herkes için doğması, yağmurun her yere yağması, rızkın dağıtılması O'nun Rahmân oluşunun tecellisidir.
- Er-Rahîm (الرَّحِيمِ): "Merhameti sürekli ve özel olarak müminlere yönelik olan" anlamına gelir. O'nun bu rahmeti, özellikle iman eden kullarına dünyada hidayet, yardım, ahirette ise cennet ve sonsuz nimetler şeklinde tecelli eder.
Dolayısıyla "Bismillahirrahmanirrahim" demek; "Rahmân (tüm yaratılmışlara merhamet eden) ve Rahîm (özellikle müminlere merhamet eden) Allah'ın adıyla (O'nun adına, O'ndan yardım dileyerek, O'nun izni ve bereketiyle) başlarım" anlamına gelir. Bu ifade, Tevhid'in (Allah'ın birliğinin) ikrarı ile O'nun en kuşatıcı iki rahmet sıfatına sığınmanın eşsiz bir birleşimidir.
Besmelenin Önemi ve Faziletleri (Kur'an ve Sünnet Işığında)
Besmele, İslam'da o kadar önemlidir ki, Kur'an-ı Kerim'in Tevbe Suresi dışındaki 113 suresinin başında yer alır. Bu, Allah'ın kelamına O'nun adıyla ve rahmetiyle başlanması gerektiğini gösterir. Ayrıca Hz. Süleyman'ın (a.s) Sebe Melikesi'ne gönderdiği mektubun başında da Besmele'nin yer alması (Neml, 27:30), bu ifadenin önceki ilahi mesajlarda da önem taşıdığına bir işaret olabilir.
Peygamber Efendimiz (s.a.v) de Besmele'nin önemini ve faziletini birçok hadis-i şeriflerinde vurgulamışlardır:
Hadis-i Şeriflerde Besmelenin Önemi
Peygamberimiz (s.a.v) buyuruyor ki:
"Kendisinde 'Bismillahirrahmanirrahim' ile başlanmayan her önemli iş, bereketsiz ve güdüktür (sonuçsuz kalmaya mahkumdur)."
(Bu hadis çeşitli kaynaklarda (örn: Ebû Dâvûd, Edeb, 18; İbn Mâce, Nikâh, 19) farklı lafızlarla rivayet edilmiş olup, manası genel kabul görmüştür.)
Bu hadis, her hayırlı işe Besmele ile başlamanın o işe bereket katacağını ve Allah'ın yardımını celbedeceğini gösterir. Diğer faziletleri arasında şunlar sayılabilir:
- Şeytandan korur (Yemeğe, eve girerken vb. Besmele çekmek).
- İşlerde kolaylık sağlar.
- Bereketi artırır.
- Okuyana manevi bir güç ve huzur verir.
- Bazı alimler Besmele'nin İsm-i A'zam'ı içerdiğini veya İsm-i A'zam mertebesinde olduğunu belirtmişlerdir.
Besmele Hayatımızın Neresinde? (Pratik Uygulama)
Besmele, sadece Kur'an okumaya veya namaza başlarken değil, hayatımızın her anına yaymamız gereken bir zikirdir. Her hayırlı ve meşru işe başlarken Besmele çekmek sünnettir ve tavsiye edilmiştir:
- Yemek yerken, su içerken,
- Elbise giyerken veya çıkarırken,
- Eve girerken ve evden çıkarken,
- Abdest alırken,
- Bir işe, derse, yolculuğa başlarken,
- Hayvan keserken,
- Konuşmaya veya yazıya başlarken,
- Kısacası, Allah'ın adının anılması uygun olan her meşru başlangıçta...
Besmeleyi hayatımızın bir parçası haline getirmek, sıradan görünen işlerimizi bile ibadete dönüştürür. Her an Allah'ı hatırlamamızı, O'nun yardımına ve bereketine sığınmamızı sağlar. Bize sürekli olarak her şeyin O'nun adıyla başladığını, O'nun rahmetiyle devam ettiğini ve ancak O'nun izniyle sonuca ulaşacağını hatırlatır. Bu da kalbe huzur, amellere bereket ve hayata anlam katar.
Besmelenin Sırları ve Hikmetleri Üzerine Tefekkür
Besmeleyi sadece dil ile söylemek değil, manası üzerinde tefekkür etmek de önemlidir:
- "Allah" ismiyle başlamak, her işin temelinde Tevhid'in olduğunu, her gücün O'ndan geldiğini hatırlatır.
- Hemen ardından "Rahmân" ve "Rahîm" isimlerinin gelmesi, Allah'ın yaratılıştaki ve kullarıyla olan muamelesindeki temel sıfatının "rahmet" olduğunu gösterir. Sanki her işe "Rahmetim gazabımı geçmiştir" müjdesiyle başlarız.
- "Rahmân" ile dünyadaki tüm varlıkları kuşatan rahmeti, "Rahîm" ile müminlere özel ahiret rahmetini düşünmek, O'nun lütfunun genişliğini ve derinliğini idrak etmemizi sağlar.
- Her işe O'nun adıyla başlamak, o işi O'nun adına yapma, O'nun rızasını gözetme niyeti taşır ve işlerimize bir kutsiyet kazandırır.
Besmele, Rahman ve Rahim olan Allah'ın bize öğrettiği bir rahmet anahtarı, bir bereket şifresi, bir korunma duası ve bir kulluk nişanıdır. Onu hayatımızın her anına yayarak, hem dünyevi işlerimizde hem de manevi yolculuğumuzda Rabbimizin yardımına, rahmetine ve bereketine nail olmayı umalım.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
