Allah Teâlâ'nın en güzel isimleri olan Esmâ-ül Hüsnâ, O'nun sonsuz ve mükemmel sıfatlarının birer ifadesidir. Bu isimler, O'nun kâinatla ve kullarıyla olan ilişkisinin farklı yönlerini bize tanıtır. İslam alimleri ve arifleri, Esmâ-ül Hüsnâ'yı daha iyi anlamak ve tefekkür etmek için onları tecelli ettikleri temel vasıflara göre sınıflandırmışlardır. Bu sınıflandırmalardan en yaygın olanı Celal, Cemal ve Kemal şeklindedir. Bu üç kutup, Allah'ın hem heybetini ve kudretini, hem lütfunu ve güzelliğini, hem de bütün bu sıfatlardaki mutlak mükemmelliğini ve dengesini ifade eder.
Celal Sıfatları ve İsimleri (Haşmet, Kudret, Adalet)
Celal (الجلال); büyüklük, ululuk, haşmet, heybet, karşı konulmaz güç ve azamet anlamlarına gelir. Celal isimleri, Allah Teâlâ'nın:
- Mutlak egemenliğini, hükümdarlığını ve gücünü (El-Melik, El-Azîz, El-Kaviyy, El-Metîn, El-Kâdir, El-Muktedir)
- Her türlü eksiklikten ve yaratılmışlığa ait özelliklerden münezzehliğini ve aşkınlığını (El-Kuddûs, El-Müteâlî, El-Kebîr, El-Azîm, El-Celîl)
- İradesini her şeye geçiren kudretini (El-Cebbâr, El-Kahhâr)
- Mutlak adaletini ve suçluları cezalandırma gücünü (El-Hakem, El-Adl, El-Muksit, El-Müntekim)
- Hikmeti gereği sıkan, alçaltan veya ölümü yaratan yönünü (El-Kâbıd, El-Hâfıd, El-Müzill, Ed-Dârr, El-Mümît)
ifade eden isimlerdir.
Bu isimler, kalpte Allah'a karşı derin bir saygı, haşyet (korkuyla karışık hürmet) ve O'nun azameti karşısında acziyet hissi uyandırır. Bu isimlere sığınmak, özellikle zulümden korunma, düşmanlara karşı yardım isteme veya nefsi terbiye etme gibi durumlarda önemlidir.
Cemal Sıfatları ve İsimleri (Rahmet, Lütuf, Güzellik)
Cemal (الجمال); güzellik, lütuf, merhamet, şefkat, iyilik, bağışlama, sevgi ve yakınlık anlamlarına gelir. Cemal isimleri, Allah Teâlâ'nın:
- Sonsuz rahmet, merhamet ve şefkatini (Er-Rahmân, Er-Rahîm, Er-Raûf)
- Affediciliğini ve tövbeleri kabul edişini (El-Gafûr, El-Gaffâr, El-Afüvv, Et-Tevvâb)
- Lütfunu, cömertliğini ve karşılıksız verişini (El-Kerîm, El-Vehhâb, El-Berr, En-Nâfi', El-Muğnî, El-Vâsi')
- Kullarına olan sevgisini ve dostluğunu (El-Vedûd, El-Veliyy)
- Yumuşak huyluluğunu ve sabrını (El-Halîm, Es-Sabûr)
- Esenlik ve güven verişini (Es-Selâm, El-Mü'min)
- Yapılan iyilikleri takdir edip ödüllendirmesini (Eş-Şekûr)
- Yol göstericiliğini ve aydınlatıcılığını (El-Hâdî, En-Nûr, Er-Reşîd)
ifade eden isimlerdir.
Bu isimler kalpte Allah'a karşı sevgi, muhabbet, ümit, şükran ve yakınlık hissi uyandırır. Bu isimlere sığınmak, O'nun rahmetini, affını, lütfunu ve yardımını istemenin en güzel yoludur.
Kemal Sıfatları ve İsimleri (Mükemmellik, Denge, Birlik)
Kemal (الكمال); mükemmellik, tamlık, olgunluk, eksiksizlik ve kusursuzluk anlamlarına gelir. Kemal isimleri, Allah Teâlâ'nın Zâtının ve sıfatlarının mutlak mükemmelliğini ifade eder. Bazı alimlere göre Kemal, Celal ve Cemal sıfatlarının dengeli bir şekilde O'nun Zâtında bulunmasıdır. Bazılarına göre ise, O'nun varlığının temeli olan, Celal veya Cemal olarak doğrudan sınıflandırılamayan mutlak yetkinlik isimleridir. Bu kategoriye genellikle şu tür isimler dahil edilir:
- O'nun Birliğini ve Tekliğini ifade edenler (El-Vâhid, El-Ehad)
- Mutlak İhtiyaçsızlığını ve Her Şeyin O'na Muhtaçlığını ifade edenler (Es-Samed, El-Ganiyy)
- Varlığının ve Hayatının Ezelî ve Ebedîliğini ifade edenler (El-Hayy, El-Kayyûm, El-Evvel, El-Âhir, El-Bâkî, El-Vâris)
- Her Şeyi Kuşatan Varlığını ve Bilgisini ifade edenler (Ez-Zâhir, El-Bâtın, El-Alîm, El-Habîr, El-Muhsî, Eş-Şehîd, Er-Rakîb)
- Mutlak Hakikat ve Adalet Oluşunu ifade edenler (El-Hakk, El-Adl, El-Muksit, El-Hakem)
- Yaratıcılığını ifade edenler (El-Hâlık, El-Bâri', El-Musavvir, El-Mübdi', El-Muîd, El-Bedî')
- Ve tüm bu isimleri kendinde toplayan İsm-i A'zam: Allah (Lafza-i Celal).
Kemal isimleri, O'nun her türlü eksiklikten münezzeh, mutlak mükemmellik sahibi olduğunu gösterir. Bazı isimler (El-Azîz, El-Melik gibi) hem güç hem de şeref/cömertlik içermesiyle; bazıları (El-Halîm, Es-Sabûr gibi) rahmet tecellisi taşısalar da ilahi adaletin tehirini ifade etmesiyle; bazıları da (El-Adl, El-Hakem gibi) doğrudan dengeyi temsil etmesiyle Kemal kutbuna yakın görülebilir.
Celal ve Cemal Dengesi: Neden Önemli?
Allah Teâlâ'yı sadece Celal isimleriyle tanımak, O'na karşı aşırı bir korkuya ve ümitsizliğe; sadece Cemal isimleriyle tanımak ise aşırı bir gevşekliğe ve O'nun adaletini unutmaya yol açabilir.
İslam, dengedir. Allah'a karşı hem "havf" (haşyet, saygı dolu korku) hem de "recâ" (ümit, sevgi) duyguları dengeli bir şekilde taşınmalıdır. Celal isimleri bizi günahlardan sakındırırken, Cemal isimleri bizi O'nun rahmetine yöneltir. Kemal isimleri ise O'nun mutlak mükemmelliğini idrak etmemizi sağlar. Bu dengeyi anlamak, kulluğumuzun daha sağlıklı ve bilinçli olmasına yardımcı olur.
Celal İsimlerini Okurken Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Alternatifler
Bazı müminler, Celal isimlerinin (El-Kahhâr, El-Müntekim, Ed-Dârr gibi) tecellisinin sert olabileceği düşüncesiyle bu isimleri tek başına sıkça zikretmekten çekinebilirler. Bu isimlerin enerjisi yüksektir ve yanlış niyetle veya bilinçsizce okunması istenmeyen sonuçlara yol açabilir endişesi taşınabilir. Bu konuda şu yaklaşımlar önerilir:
- Dengeleme (Zıddıyla Okuma): Celal isimlerini mutlaka Cemalî veya dengeleyici zıddıyla birlikte okumak. En temel dengeleyiciler şunlardır:
- Ya Kâbıd (Sıkan) - Ya Bâsıt (Açan)
- Ya Hâfıd (Alçaltan) - Ya Râfi' (Yükselten)
- Ya Mu'izz (İzzet Veren) - Ya Müzill (Zillet Veren)
- Ya Mukaddim (Öne Alan) - Ya Muahhir (Geriye Bırakan)
- Ya Dârr (Zarar Veren) - Ya Nâfi' (Fayda Veren)
- Ya Muhyî (Hayat Veren) - Ya Mümît (Öldüren)
- Rahmet İsimleriyle Birlikte Okuma: Celalî bir ismi zikrettikten sonra veya onunla birlikte "Ya Rahmân", "Ya Rahîm", "Ya Latîf", "Ya Halîm", "Ya Afüvv" gibi rahmet ve şefkat isimlerini okuyarak O'nun merhametine sığınmak. Örneğin, "Ya Kahhâr, Ya Latîf" (Ey Kahreden ama aynı zamanda Lütfeden).
- Niyeti Belirlemek: Celal isimlerini okurken niyeti netleştirmek çok önemlidir. Kişisel intikam veya başkasına zarar verme niyetiyle değil;
- Zulmün ortadan kalkması ve adaletin tecellisi niyetiyle (sonucu Allah'a bırakarak),
- Kendi nefsindeki kötülükleri (kibir, isyan vb.) kahretme niyetiyle,
- O ismin tecelli edebileceği olumsuzluklardan Allah'a sığınma niyetiyle ("Ya Müntekim, Senin intikamından Sana sığınırım!" gibi) okunmalıdır.
- Kapsamlı İsimleri Kullanmak: Hem Celal hem Cemal manasını içeren "Ya Ze'l-Celâli ve'l-İkrâm" gibi isimleri veya tüm isimleri kendinde toplayan "Ya Allah" ismini zikretmek daha dengeli bir yaklaşım olabilir.
- Rehberlik Almak: Özellikle Celal isimleriyle yoğun bir şekilde zikir yapmak isteyenlerin, bu konuda ehil bir alimden veya manevi rehberden tavsiye alması en doğrusudur.
Allah Teâlâ'nın isimleri, O'nun sonsuz okyanusundan bize yansıyan damlalardır. Celal, Cemal ve Kemal tecellileri, O'nun hem Mutlak Güç Sahibi hem Sonsuz Merhamet Sahibi hem de Mutlak Mükemmellik Sahibi olduğunu gösterir. O'nu bu isimleriyle tanımak, O'na olan imanımızı, sevgimizi, saygımızı ve teslimiyetimizi artırır. Dengeli bir kulluk hayatı için O'nun hem Celalinden haşyet duymalı hem de Cemalinden ümit kesmemeliyiz.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
