İnsan, dünyaya sadece yemek, içmek ve geçici zevkler için gönderilmemiştir. Asıl amacı, Rabbini tanımak, O'na kulluk etmek ve ebedi saadete ulaşmaktır. Ancak dünya hayatının koşturmacası, nefsin arzuları ve şeytanın vesveseleri, insanı bu asıl amacından uzaklaştırabilir, bir tür "gaflet uykusuna" daldırabilir. İşte bu gaflet uykusundan sıyrılıp hakikate yönelmeye "Uyanış" (Yakaza); nefsin kötü isteklerini ve dünyaya aşırı bağlılığı terk ederek Allah'a yönelmeye "Ölmeden Önce Ölmek"; kalbin iman, marifet ve hikmet nuruyla aydınlanmasına ise "Aydınlanma" veya "Kalp Gözünün Açılması" (Basiret) diyebiliriz. Bu hal, tasavvuf yolunun temel hedeflerindendir ve Allah'ın güzel isimleri (Esmâ-ül Hüsnâ) bu yolda bize ışık tutan kandiller gibidir.
Temel Esaslar: İhlas, Sünnet ve İlahi Lütuf
Bu manevi yolculuğa çıkarken unutulmaması gereken en temel husus, uyanışın ve aydınlanmanın ancak ve ancak Allah Teâlâ'nın lütfu, rahmeti ve hidayetiyle mümkün olduğudur. Bizim yapabileceğimiz, samimiyetle (ihlâs) bu yola niyet etmek, gerekli sebeplere sarılmak ve Rabbimize dua etmektir.
Esmâ zikri bu yolda çok güçlü bir araç olsa da, tek başına yeterli değildir. Zikrin meyve verebilmesi için mutlaka şu temellere dayanması gerekir:
- Kur'an ve Sünnet'e Bağlılık: İslam'ın emir ve yasaklarına (Şeriat) uymak, farzları yerine getirmek, haramlardan kaçınmak ve Peygamber Efendimiz'in (s.a.v) yolunu (Sünnet) takip etmek esastır.
- İhlâs: Yapılan her ibadeti ve zikri sadece Allah rızası için yapmak.
- Doğru Niyet: Zikirden maksadın dünyevi çıkarlar değil, Allah'ı tanımak, O'na yakınlaşmak ve O'nun rızasını kazanmak olması.
- Devamlılık (Müdavemet): Az da olsa sürekli yapılan zikir ve ibadetler daha makbuldür.
Esmâ Zikrinin Uyanış Yolundaki Rolü
Doğru bir niyet ve usulle yapıldığında Esmâ zikri, manevi uyanış yolculuğunda çok önemli roller üstlenir:
- Kalbi Temizler (Tezkiye): Allah'ı anmak, kalbi dünya sevgisi, kibir, haset gibi manevi kirlerden arındırır.
- Nefsi Terbiye Eder: Nefsin kötü arzularına karşı mücadelede güç verir.
- Kalbi ve Zihni Nurlandırır: İman, marifet ve hikmet ışığının kalbe yerleşmesine yardımcı olur.
- Allah ile Bağı Güçlendirir: Sürekli zikir, kulun Rabbiyle olan bağını canlı tutar, O'na yakınlık hissini artırır.
- Gafletten Uyandırır: Allah'ı sürekli hatırlamak, dünya hayatının geçiciliğini ve asıl amacımızı idrak etmemizi sağlar.
Nefsi Terbiye Etmek ve Gafletten Uyanmak İçin Esmâlar
"Ölmeden önce ölmek" yani nefsin kötü isteklerini öldürmek ve gaflet uykusundan uyanmak niyetiyle şu isimlerin zikri ve tefekkürü faydalı olabilir:
- Ya Mümît (يا مميت): "Ey Ölümü Yaratan!" Bu ismi, nefsinin kötü arzularını öldürmesi niyetiyle zikretmek. (Mutlaka Ya Muhyî ile dengeleyerek).
- Ya Kahhâr (يا قهار): "Ey Her Şeye Galip Gelen!" Nefsinin hakimiyetini kırması, ona galip gelmesi için Allah'ın gücüne sığınmak. (Mutlaka Ya Latîf gibi isimlerle dengeleyerek).
- Ya Kâbıd (يا قابض): "Ey Sıkan, Daraltan!" Nefsinin isteklerini ve dünyaya açılan kapılarını daraltması niyetiyle. (Mutlaka Ya Bâsıt ile dengeleyerek).
- Ya Bâis (يا باعث): "Ey Dirilten, Uyandıran!" Gaflet uykusundan uyanmak, manen dirilmek için.
- Ya Rakîb (يا رقيب), Ya Şehîd (يا شهيد): "Ey Gözetleyen, Ey Şahit Olan!" Her an Allah'ın gözetimi altında olduğu bilincini (murakabe) kazanmak, gafletten sıyrılmak için.
- Ya Tevvâb (يا تواب): "Ey Tövbeleri Kabul Eden!" Sürekli tövbe halinde olarak gaflete düşüren günahlardan arınmak için.
Kalbi Nurlandırmak ve Hakikati Anlamak İçin Esmâlar
Manevi aydınlanma, kalp gözünün açılması ve hakikati idrak etmek için şu isimlere sığınılabilir:
- Ya Nûr (يا نور): "Ey Nur Olan, Aydınlatan!" Kalbin iman ve marifet nuruyla dolması için.
- Ya Alîm (يا عليم): "Ey Her Şeyi Bilen!" Faydalı ilim, doğru anlayış ve marifetullah (Allah'ı tanıma) için.
- Ya Hakîm (يا حكيم): "Ey Hikmet Sahibi!" Olayların ardındaki hikmeti anlama, bilgelik ve doğru karar verme yeteneği için.
- Ya Habîr (يا خبير): "Ey Her Şeyin İç Yüzünden Haberdar Olan!" Gizli hakikatleri sezme, derin anlayış (feraset) için.
- Ya Basîr (يا بصير): "Ey Her Şeyi Gören!" Kalp gözünün açılması, hakikati net görme (basiret) için.
- Ya Fettâh (يا فتاح): "Ey Kapıları Açan!" Anlayış kapılarının, ilim ve hikmet kapılarının açılması için.
- Ya Hakk (يا حق): "Ey Mutlak Hakikat!" Hakikate ulaşma, batıldan ayırt etme ve hak yolda sabit kalma için.
- Ya Reşîd (يا رشيد): "Ey Doğru Yolu Gösteren!" En doğru ve olgun yola (rüşde) ulaşmak için.
Allah'a Yakınlaşmak ve O'na Güvenmek İçin Esmâlar
Uyanış yolculuğu aynı zamanda Allah'a yakınlaşma (kurbiyet), O'nu sevme ve yalnızca O'na güvenme (tevekkül) yolculuğudur. Bu yolda şu isimler önemlidir:
- Ya Vedûd (يا ودود): "Ey Çok Seven ve Çok Sevilen!" Allah'ın sevgisini kazanmak ve O'nu her şeyden çok sevmek için.
- Ya Veliyy (يا ولي): "Ey Dost ve Yardımcı!" O'nun dostluğunu ve himayesini kazanmak için.
- Ya Karîb (يا قريب - Manasıyla): O'nun bize yakın olduğunu (Bakara 2:186) hissederek O'na yakınlaşmak için.
- Ya Vekîl (يا وكيل): "Ey Kendisine Güvenilen!" İşleri O'na havale edip tam bir teslimiyetle O'na güvenmek için.
- Ya Hasîb (يا حسيب), Ya Kâfî (يا كافي - Manasıyla): "Ey Kâfi Gelen!" O'nun her şeye yettiğine inanarak başkalarına olan ihtiyacı kalpten silmek için.
- Ya Samed (يا صمد): "Ey Herkesin Muhtaç Olduğu!" Tüm ihtiyaçlar için sadece O'na yönelmek için.
- Ya Ganiyy (يا غني): "Ey Zengin, Muhtaç Olmayan!" Gerçek zenginliğin O'nda olduğunu bilerek gönül tokluğuna ulaşmak için.
- Ya Bâkî (يا باقي): "Ey Ebedî Olan!" Fani dünyaya bağlanmaktan kurtulup Bâki olan Allah'a yönelmek için.
Zikrin Ötesi: Tefekkür ve Ahlak (Tahalluk)
Unutulmamalıdır ki, Esmâ zikrinin asıl amacı sadece sayıları tekrarlamak değil, o isimlerin manalarını derinlemesine düşünmek (Tefekkür) ve o isimlerin yansıttığı güzel ahlakı kendi hayatımızda göstermeye çalışmaktır (Tahalluk). Örneğin, "Ya Rahmân" derken merhametli olmaya, "Ya Adl" derken adil davranmaya, "Ya Sabûr" derken sabırlı olmaya gayret etmek, zikrin ruhunu yaşamaktır.
Manevi Rehberlik (İsteğe Bağlı)
Tasavvuf yolunda ilerlerken, özellikle nefsi terbiye etmek ve manevi halleri doğru yorumlamak için kâmil bir mürşidin (manevi rehberin) rehberliği önemli bir kolaylık ve güvence sağlayabilir. Bir rehber, kişinin manevi durumuna göre özel zikirler ve dersler tavsiye edebilir.
Esmâ-ül Hüsnâ, Allah'a giden yolda bize sunulmuş paha biçilmez hazinelerdir. Onları doğru bir anlayışla, samimiyetle, Kur'an ve Sünnet çerçevesinde zikretmek ve tefekkür etmek, inşallah gaflet perdelerini kaldıracak, kalplerimizi nurlandıracak ve bizi "ölmeden önce ölme" sırrına erdirerek hakiki bir "Uyanış"a vesile olacaktır. Gerçek uyanış, fani olduğumuzu ve Mutlak Bâki olan Allah'a muhtaç olduğumuzu idrak edip hayatımızı O'nun rızasına adamaktır.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
