Yüce Allah'ın Zâtı, bizim idrak sınırlarımızın ötesindedir; O'nu bu dünya gözüyle görmemiz veya mahiyetini tam olarak kavramamız mümkün değildir. O, El-Bâtın'dır, gizlidir. Ancak O, aynı zamanda Kendisini bize tanıtmak istemiş ve bunu isimleri (Esmâ) ve sıfatları aracılığıyla yapmıştır. Kâinat dediğimiz bu muazzam kitap ve insanın kendi varlığı, Allah'ın güzel isimlerinin yansıdığı, tecelli ettiği birer ayna gibidir. Tecelli (تجلي), gizli olanın görünür hale gelmesi, bir nurun veya bir sıfatın yansıması demektir. Esmâ-ül Hüsnâ'nın tecellisi üzerine tefekkür etmek, bu aynalara bakarak Sanatkârı tanıma, O'nun izlerini sürme sanatıdır.
Her İsim Bir Pencere: Tecelli Kavramı ve Esmâ
Allah Teâlâ'nın her bir güzel ismi, O'nun sonsuz kemalâtından bir yönü bize tanıtır: Er-Rahmân derken O'nun sonsuz merhametini, El-Alîm derken her şeyi kuşatan ilmini, El-Kâdir derken sınırsız kudretini, El-Cemîl derken eşsiz güzelliğini anlarız. İşte bu isimlerin manaları, soyut birer kavram olmaktan çıkıp, yaratılmış âlemdeki eserlerde somutlaşır, görünür hale gelir. Buna "Esmâ'nın Tecellisi" diyoruz.
Güneşin tek bir ışığı nasıl bir prizmadan geçince yedi renge ayrılıyorsa, Vâhid ve Ehad (Tek ve Bir) olan Allah'ın Zâtından kaynaklanan sonsuz kemâlât da kâinatta O'nun farklı isimleri aracılığıyla rengârenk tecelliler halinde görünür. Her bir varlık, O'nun bir veya birden çok isminin bir aynasıdır. Bu tecellileri okuyabilmek, kâinatı anlamanın ve Yaratıcı'ya ulaşmanın anahtarıdır.
Kâinat Aynasında Esmâ Tecellilerini Görmek
Gözümüzü açıp dikkatle baktığımızda, her yerde O'nun isimlerinin yansımalarını görebiliriz:
- Gökyüzünü süsleyen güneşin her sabah istisnasız doğuşu, yağmurun ölü toprağı diriltmesi, bir annenin yavrusuna olan karşılıksız şefkati... Bunlar bize Allah'ın sonsuz rahmetini (Er-Rahmân, Er-Rahîm), sevgisini (El-Vedûd) ve şefkatini (Er-Raûf) fısıldamaz mı?
- Bir kar tanesinin eşsiz kristal yapısı, parmak izlerimizin benzersizliği, rengârenk çiçekler, çeşit çeşit hayvanlar... Bunlar O'nun örneksiz yaratıcılığının (El-Bedî'), her şeye en güzel şekli verişinin (El-Musavvir) ve her an yaratmaya devam edişinin (El-Hâlık, El-Bârî) delilleri değil midir?
- Gezegenlerin hassas yörüngeleri, vücudumuzdaki milyarlarca hücrenin kusursuz uyumu, arının bal yapmasındaki program... Bunlar O'nun her şeyi kuşatan ilminin (El-Alîm), sonsuz hikmetinin (El-Hakîm) ve her şeyden haberdar oluşunun (El-Habîr) göstergeleri değil midir?
- Depremlerin yeri sarsması, fırtınaların gücü, atomun içindeki enerji... Bunlar O'nun mutlak kudretinin (El-Kâdir, El-Muktedir), sarsılmaz gücünün (El-Kaviyy, El-Metîn) ve dilediğini yapan azametinin (El-Azîz, El-Cebbâr) işaretleri değil midir?
- Bir kelebeğin kanadındaki desen, bir gün batımının renkleri, bir bebeğin gülümsemesi... Bunlar O'nun güzelliğinin (El-Cemîl) ve sanatındaki inceliğin (El-Latîf) yansımaları değil midir?
- Her canlının rızkının bir şekilde ona ulaşması (Er-Rezzâk), zorluklardan sonra gelen kolaylıklar (El-Bâsıt), ihtiyaçların karşılanması (Es-Samed)... Bunlar O'nun lütfunun ve kereminin (El-Kerîm, El-Vehhâb) delilleri değil midir?
- Hayatın kendisi (El-Hayy, El-Muhyî) ve her şeyin O'nunla ayakta durması (El-Kayyûm), O'nun varlığının en büyük tecellisidir.
İşte tefekkür, bu eserlere bakıp Müessiri, sanata bakıp Sanatkârı, nimete bakıp Mün'im'i (nimet vereni) görmek ve O'nun isimlerinin manalarını kâinat sayfasında okumaktır.
Kalp Aynasında Esmâ Tecellileri
Tecelli sadece dış âlemde değil, aynı zamanda insanın kendi iç dünyasında, kalbinde de gerçekleşir. Müminin kalbi, iman nuruyla parladığında ve günah paslarından arındığında, ilahi isimlerin tecellisine ayna olur:
- Doğruyu yanlıştan ayırt etme gücü bulduğumuzda El-Hâdî ve El-Fettâh'ın tecellisini,
- Kalbimizde bir huzur ve güven hissettiğimizde Es-Selâm ve El-Mü'min'in tecellisini,
- Allah için bir sevgi ve O'na yakınlık hissettiğimizde El-Vedûd ve El-Veliyy'in tecellisini,
- Zorluklara karşı dayanma gücü bulduğumuzda Es-Sabûr ve El-Metîn'in tecellisini,
- Bir hatadan sonra pişmanlık duyup af dilediğimizde Et-Tevvâb ve El-Afüvv'ün tecellisini,
- Bir bilgiyi kavradığımızda veya bir hikmeti anladığımızda El-Alîm ve El-Hakîm'in tecellisini hissederiz.
Kalp ne kadar saf ve temiz olursa, bu tecelliler o kadar net ve parlak olur.
Tecelliyi İdrak Etmenin Önemi
Allah'ın isimlerinin tecellilerini görmek ve idrak etmek neden önemlidir?
- İmanı Taklitten Tahkike Çıkarır: Körü körüne inanmak yerine, delilleri görerek, anlayarak inanmayı sağlar, imanı sarsılmaz bir kesinliğe (yakîn) ulaştırır.
- Marifetullahı Artırır: Allah'ı sadece isimlerini ezberleyerek değil, sıfatlarının kâinattaki ve kalpteki yansımalarıyla tanımayı sağlar.
- Muhabbetullahı Doğurur: O'nun Cemal isimlerinin (Rahmet, Sevgi, Lütuf) tecellilerini görmek O'na olan sevgimizi artırır. Celal isimlerinin (Kudret, Azamet) tecellilerini görmek ise O'na olan saygımızı ve haşyetimizi artırır.
- Şükrü Artırır: Her nimette O'nun Rezzâk, Kerîm, Vehhâb isimlerinin tecellisini görmek, daha samimi şükretmemizi sağlar.
- Hayata Anlam Katar: Her şeyin O'ndan geldiğini ve O'na döneceğini, her olayın O'nun isimlerinin bir yansıması olduğunu idrak etmek, hayata derin bir anlam ve amaç kazandırır.
- Ahlakı Güzelleştirir: Allah'ın güzel isimlerinin manalarını tefekkür etmek, o güzel ahlakı kendi hayatımızda da sergileme arzusunu doğurur (tahalluk bi ahlâkillâh).
Esmâ Tecellisi Üzerine Alıntılar
İslam büyükleri, kâinatı Esmâ tecellilerinin bir aynası olarak görmüşlerdir:
Bediüzzaman Said Nursî (rh.a)
Risale-i Nur Külliyatı'ndan
"Evet, her bir mevcud, Esmâ-i Hüsnâ'dan bir ismin veyahut çok esmânın bir cilvesine mazhardır... Kâinat, baştan başa Esmâ-i Hüsnâ'nın tecelligâhıdır (göründüğü yerdir)."
(Bu sözler, varlıkların Allah'ın isimlerinin birer aynası olduğu fikrini vurgular.)
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (k.s.)
Mesnevî'den Mana
"Âlem, O Güzel'in hüsnünün (güzelliğinin) aksiyle doludur... Gönül gözünü aç da bak, her zerrede O'nun nurunu gör."
(Bu ifadeler, kâinattaki her şeyde ilahi güzelliğin ve nurun tecellisini görmeye davet eder.)
Allah'ın güzel isimlerinin tecellileri, kâinat kitabının her sayfasına, hayatımızın her anına nakşedilmiştir. Bize düşen, gaflet perdesini kaldırıp ibret nazarıyla bakmak, zikirle kalbimizin aynasını parlatmak ve tefekkürle bu ilahi yansımaları okumaktır. Bu okuma, bizi Rabbimize yaklaştıran, imanımızı tazeleyen ve hayatımıza gerçek anlamını veren en değerli çabadır.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
