Nefs-i Emmâre'nin kör ve isyankâr halinden, Nefs-i Levvâme'nin pişmanlık ve kınama dolu mücadelesine doğru bir adım attıktan sonra, manevi yolculukta karşımıza Nefs-i Mülheme (النفس الملهمة) çıkar. Bu mertebe, kalbin artık sadece kendi iç çatışmalarıyla değil, aynı zamanda ilahi fısıltılarla da tanışmaya başladığı, hayra olan meylin arttığı ancak şerre karşı mücadelenin de farklı bir boyut kazandığı bir dönüm noktasıdır.
Yüce Allah, Şems Suresi'nde nefse hem iyiliği (takvayı) hem de kötülüğü (fücuru) ilham ettiğini bildirerek bu mertebeye işaret eder:
Nefse İlham Edilmesi
(Şems Suresi, 91:7-8)
وَنَفْسٍ وَمَا سَوّٰيهَاۙ ﴿٧﴾ فَاَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوٰيهَاۙ ﴿٨﴾
Ve nefsin ve mâ sevvâhâ. Fe elhemehâ fucûrahâ ve takvâhâ.
"Nefse ve onu (insanın özünü) düzenleyene, sonra da ona hem kötülüğünü (fücûrunu) hem de takvasını (ondan sakınmayı) ilham edene (fe elhemehâ) andolsun."
İşte Nefs-i Mülheme, bu ilhamları almaya başlayan, iyiyi ve kötüyü daha net ayırt edebilen ancak henüz tam bir istikrara kavuşmamış nefistir.
Nefs-i Mülheme Nedir? İlahi İlhamın Başlangıcı
"Mülheme", Arapça "ilham" (إلهام) kökünden gelir ve "kendisine ilham olunan, ilham verilmiş" anlamına gelir. İlham, Allah Teâlâ'nın, kulunun kalbine bir bilgiyi, bir düşünceyi veya bir hissi doğrudan ulaştırmasıdır. Bu, vahiyden farklı olarak peygamberlere özel değildir, Allah dilediği kullarının kalbine hayra veya bazen imtihan olarak şerre yönelik ilhamlar verebilir.
Nefs-i Mülheme mertebesindeki kişi, önceki Levvâme aşamasındaki yoğun mücadeleler, tövbeler ve ibadetler sayesinde kalbi bir nebze arınmış ve incelmiş kişidir. Bu sayede artık sadece nefsinin ve şeytanın fısıltılarını değil, aynı zamanda Allah'tan gelen iyi ve doğruya yönelten ilhamları (İlhâm-ı Rabbânî) da hissetmeye başlar. Ancak bu, şeytanın vesveselerinin (İlhâm-ı Şeytânî) veya nefsin kendi arzularının (İlhâm-ı Nefsânî) tamamen bittiği anlamına gelmez. Bu mertebedeki asıl imtihan, gelen ilhamların kaynağını doğru ayırt edebilmek ve Rahmanî olanlara tabi olabilmektir.
Mülheme Halindeki İnsanın Özellikleri ve Yaşadığı Haller
Bu mertebeye ulaşan kişide şu haller gözlemlenebilir:
- Artan Farkındalık ve Ayırt Etme (Feraset): İyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı, sünnet ile bid'atı ayırt etme yeteneği gelişir. Kalbinde bir nur belirir.
- İlham Tecrübeleri: Namazda, duada, tefekkürde veya günlük hayatta kalbine doğan güzel düşünceler, hayra yönelten hisler, doğru sözler veya bir sorunun çözümüne dair fikirler tecrübe etmeye başlar.
- Hayra Yönelişin Artması: İbadetlere karşı daha istekli olur, zikirden ve Kur'an okumaktan daha fazla lezzet alır. İyilik yapma arzusu güçlenir.
- Mücadelenin Devamı (Daha Bilinçli): Günahlara ve nefsani isteklere karşı mücadelesi devam eder, ancak artık daha bilinçlidir. Levvâme'deki gibi sık ve ağır düşüşler azalır, tövbeye dönüş daha hızlı olur.
- İlim ve Hikmet Arayışı: Allah'ı ve dinini daha derinden anlama arzusu artar. İlim meclislerine, sohbetlere ilgi duyar.
- Güzel Ahlakın Belirmesi: Sabır, şükür, kanaat, cömertlik, tevazu gibi güzel ahlak özellikleri daha belirgin hale gelmeye başlar, ancak henüz tam yerleşmemiş olabilir.
- Hassasiyet ve Kırılganlık: Manevi ilhamlara açık hale geldiği gibi, vesveselere ve dış etkilere karşı da hassas olabilir. Özellikle aldığı ilhamlardan dolayı kendini beğenme (ucb) tehlikesine açıktır.
Mülheme Mertebesi: İlerleme ve İmtihan Noktası
Nefs-i Mülheme, manevi tekâmülde önemli bir ilerlemedir. Kalbin ilahi ilhamlara açılması büyük bir lütuftur. Ancak bu mertebe aynı zamanda yeni imtihanları da beraberinde getirir:
- İlhamın Kaynağını Ayırt Etme İmtihanı: Gelen her ilham Rahmanî midir? Yoksa nefsin bir oyunu veya şeytanın bir vesvesesi midir? Bu ayrımı yapabilmek için sağlam bir Kur'an ve Sünnet bilgisine ve kalp temizliğine ihtiyaç vardır.
- Amel Etme İmtihanı: Gelen hayırlı ilhamlarla amel etmek, onları hayata geçirmek gerekir. Sadece ilham almak yeterli değildir.
- Ucb (Kendini Beğenme) İmtihanı: İlham almaya başlayan kişi, kendisini diğerlerinden üstün görme, manevi bir gurura kapılma tehlikesiyle karşı karşıyadır. İlhamın Allah'tan bir lütuf olduğunu unutup kendine mal etmemelidir.
- İstikrar İmtihanı: Bu mertebedeki dalgalanmalardan kurtulup, hayırda ve itaatte istikrar kazanmak gerekir.
Mülheme Mertebesinden Yükselmek: İlhamı Beslemek ve Sabit Kalmak
Bu mertebeden daha ileriye, yani kalbin tam bir huzura erdiği Nefs-i Mutmainne'ye ulaşmak için çaba göstermek gerekir. Bu yolda atılacak adımlar şunlardır:
- İbadetleri Artırmak ve Derinleştirmek: Farzlara titizlikle devam ederken, nafile ibadetleri (özellikle teheccüd namazı, nafile oruçlar) artırmak. İbadetleri kalp huzuru (huşû) ile yapmaya çalışmak.
- Zikir ve Tefekküre Devam Etmek: Allah'ı anmaya devam etmek, kalbin cilasıdır. Özellikle Ya Alîm, Ya Hakîm, Ya Reşîd, Ya Fettâh, Ya Nûr, Ya Hâdî gibi isimleri tefekkürle zikretmek, doğru ilhamları almaya ve anlamaya yardımcı olur.
- Nefis Mücadelesini Sürdürmek: Kalan kötü huylarla ve günaha olan eğilimlerle mücadeleye devam etmek. Sürekli tövbe ve istiğfar halinde olmak.
- İlim Tahsiline Devam Etmek: Kur'an ve Sünnet bilgisini artırmak, ilhamları test etmek için en sağlam ölçüdür. Güvenilir alimlerin eserlerini okumak.
- İlhamları Test Etmek: Kalbe gelen düşünce veya hissin Kur'an ve Sünnet'e uygun olup olmadığını kontrol etmek. Şüpheli durumlarda salih ve âlim kişilere danışmak.
- Tevazu ve Şükür: Gelen her hayırlı ilhamın Allah'tan bir lütuf olduğunu bilip şükretmek ve asla kendini beğenmemek. Acziyetini unutmamak.
- Dua: Allah'tan sürekli hidayet, basiret, doğru ilhamlar, istikamet ve şeytanın vesvesesinden korunma dilemek. "Ya Mukallibe'l-kulûb, sebbit kalbî 'alâ dînik" duasına sıkıca sarılmak.
Alimlerden ve Ariflerden Nefs-i Mülheme Üzerine Sözler
Maneviyat yolunun rehberleri, bu mertebenin hem müjdesine hem de dikkat edilmesi gereken yönlerine işaret etmişlerdir:
İlham ve Vesvese Ayrımı
Hikmet Ehli Sözü
"Rahmanî ilham genellikle kalbe bir ferahlık ve sekine verirken, şeytanî vesvese sıkıntı, daralma ve şüphe verir. İlham hayra teşvik ederken, vesvese genellikle ya aşırılığa ya da tembelliğe sevk eder."
İmam Rabbânî (k.s)
Mektûbât'tan Mana
Mülheme makamındaki sâlik (yolcu), nurları ve ilhamları görmeye başlar. Ancak bu nurlar arasında şeytanın hileleri de gizlenebilir. Bu yüzden her gördüğüne ve hissettiğine hemen inanmamalı, Şeriat terazisinde tartmalıdır.
Nefs-i Mülheme, manevi tekâmülde umut verici bir adımdır. Kalbin ilahi ilhamlara muhatap olmaya başlaması, arınma yolunda mesafe kat edildiğini gösterir. Ancak bu mertebe, aynı zamanda dikkatli olmayı, ilmi ve ameli artırmayı, tevazuyu elden bırakmamayı ve sürekli Allah'tan yardım dilemeyi gerektirir. Bu basamağı da başarıyla geçen kul, inşallah bir sonraki durak olan Nefs-i Mutmainne'nin huzurlu limanına ulaşacaktır.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
