Esmâ-ül Hüsnâ'nın hayatın ve varoluşun kaçınılmaz gerçeklerini ve Allah Teâlâ'nın bunlar üzerindeki mutlak hakimiyetini ifade eden isimlerinden El-Mümît (المميت) ile Esmâ derslerimize devam ediyoruz. Bir önceki dersimizde işlediğimiz El-Muhyî (hayat veren) isminin zıddı ve tamamlayıcısı olan bu isim, ölümü yaratanın, eceli geldiğinde canlıların canını alanın yalnızca Allah olduğunu belirtir.
El-Mümît İsminin Anlamı ve Hayatın Sonu
El-Mümît ismi, Arapça'daki "mevt" veya "memât" (موت/ممات) kökünden gelir. Mevt; ölüm, ölmek, canın bedenden ayrılması demektir. Mümît ise bu ölümü "veren", "öldüren", "canı alan" anlamına gelen ism-i fâildir.
El-Mümît, "Ölümü yaratan, canlıların hayatına son veren, eceli geldiğinde ruhu bedenden ayıran" demektir. O:
- Hayat Gibi Ölümü de Yaratandır: Ölüm, yokluk veya tesadüfi bir son değil, tıpkı hayat gibi Allah tarafından yaratılmış bir varlık ve bir geçiş sürecidir.
- Canı Alan Yalnızca O'dur: Hiçbir varlık kendi eceli gelmeden ölmez ve eceli geldiğinde de O'nun izni olmadan kimse ölemez. Canı veren El-Muhyî olduğu gibi, onu alan da El-Mümît'tir.
- Nefs-i Emmareyi Öldürendir (Mecazi Anlamda): Tasavvufta bu isim, kişinin Allah'ın yardımıyla kendi içindeki kötülüğü emreden nefsin (nefs-i emmare) isteklerini ve hakimiyetini öldürmesi, onu kontrol altına alması anlamında da kullanılır.
Önemli Not: Ölüm, El-Mümît olan Allah'ın takdir ettiği bir kanundur ve O'nun hikmetinin bir parçasıdır. Mümin için ölüm bir son değil, fani dünyadan ebedi âleme bir geçiş kapısıdır. Bu isme iman etmek, ölümden korkmak yerine ona hazırlıklı olmayı, hayatı anlamlı yaşamayı ve Allah'ın takdirine teslim olmayı öğretir. Bu isim daima hayatı veren El-Muhyî ismiyle birlikte düşünülmelidir. Hayatı veren de, alan da sadece O'dur ve her ikisi de O'nun mutlak kudret ve hikmetinin tecellisidir.
Kur'an-ı Kerim'de El-Mümît İsmi
El-Mümît ismi Kur'an'da bu şekliyle doğrudan geçmese de, Allah'ın "ölümü verme" (emâte / أمات veya yumîtu / يميت) fiili, El-Muhyî (hayat veren) fiiliyle birlikte Kur'an'ın temel mesajlarından biri olarak çok sık tekrarlanır:
- Hayatı Veren ve Öldüren Olması: "Şüphesiz biz diriltiriz (nuhyî) ve biz öldürürüz (ve numît) ve biz (her şeye) vâris oluruz." (Hicr Suresi, 15:23). "O, diriltir (yuhyî) ve öldürür (ve yumît) ve O'na döndürüleceksiniz." (Yûnus Suresi, 10:56; ayrıca bkz: Bakara 2:258, A'râf 7:158, Mü'minûn 23:80, Mü'min 40:68, Duhân 44:8, Hadîd 57:2).
- Ölümün ve Hayatın Yaratılış Amacı: "O, hanginizin daha güzel amel yapacağını sınamak için ölümü (el-mevte) ve hayatı (el-hayâte) yaratandır. O, mutlak güç sahibidir, çok bağışlayandır." (Mülk Suresi, 67:2).
- Her Canlının Ölümü Tadacak Olması: "Her nefis ölümü tadacaktır (kullu nefsin zâikatul mevt)..." (Âl-i İmrân 3:185; Enbiyâ 21:35; Ankebût 29:57). Bu, El-Mümît'in her canlı için geçerli olan bir kanunudur.
El-Mümît (المميت) İsminin Ebced Değeri
Ebced hesaplamasında "El-Mümît" isminin sayısal değeri, başındaki "El-" (ال) takısı çıkarılarak "Mümît" (مميت) üzerinden hesaplanır.
- Küçük Ebced: Harflerin temel sayısal değerleri toplanır:
Mim (م): 40
Mim (م): 40
Ya (ي): 10
Te (ت): 400
Toplam (Küçük Ebced): 40 + 40 + 10 + 400 = 490 - Büyük Ebced: Listenizde belirtilen ve küçük ebcedin karesi olan değerdir: 490 x 490 = 240100. Bu büyük değerin, özellikle nefs-i emmare ile mücadelede tam bir zafer kazanma, dünyaya olan bağlılığı tamamen kırma veya Allah'ın ölüm ve hayat üzerindeki mutlak kudretini derinlemesine tefekkür etme gibi niyetlerle yapılan zikirlerde daha güçlü bir tecelli için kullanıldığı ifade edilir.
Zikir için genellikle küçük ebced değeri olan 490 sayısı esas alınır.
"Ya Mümît" Zikrinin Anlamı ve Kullanımı
"Ya Mümît" (يا مميت) nidası, "Ey Ölümü Yaratan, Canları Alan!" anlamına gelir. Bu isim, celal tecellisi taşıdığı için, zikredilirken genellikle belirli manevi amaçlar güdülür ve dikkatli olunur:
- Ölümü tefekkür etmek, dünyanın geçiciliğini anlamak ve ahirete hazırlanma şuurunu artırmak için zikredilir.
- Kişinin kendi içindeki kötülüğü emreden nefsin (nefs-i emmare) arzularını "öldürmek", onu kontrol altına almak ve manevi olarak arınmak niyetiyle okunur.
- Allah'ın hayat ve ölüm üzerindeki mutlak hakimiyetini kabul ederek O'na tam teslimiyet göstermek için tefekkür edilir.
- Çok nadiren ve büyük bir dikkatle, İslam'a ve Müslümanlara zarar veren, ıslahı mümkün olmayan şer odaklarının veya zalimlerin gücünün son bulması niyetiyle (Allah'ın takdirine bırakarak) zikredilebileceği belirtilse de, bu tür kullanımlarda çok hassas olmak gerekir.
Çok Önemli Uyarı: Bu ismi zikrederken karamsarlığa veya ümitsizliğe düşmemek esastır. Mutlaka hayat veren "Ya Muhyî" ismiyle veya Allah'ın rahmet ve lütfunu ifade eden diğer isimlerle dengelenmelidir. Tek başına ve sadece ölüm düşüncesiyle sürekli zikredilmesi tavsiye edilmez.
El-Mümît İsmini Zikretmenin Faziletleri ve Kullanım Alanları
El-Mümît ism-i şerifini hikmetini anlayarak ve dengeli bir şekilde zikretmek şu manevi faydaları sağlayabilir:
- Ahiret Bilincini Güçlendirir: Ölümü hatırlatarak ahirete hazırlık yapma arzusunu artırır.
- Nefis Terbiyesine Yardımcı Olur: Nefsin kötü isteklerini kontrol altına almada, ona karşı mücadelede manevi bir güç verir.
- Dünyaya Bağlılığı Azaltır: Dünyanın fani olduğunu hatırlatarak aşırı dünya sevgisinden ve hırsından kurtulmaya yardımcı olur.
- Teslimiyeti Artırır: Hayatın ve ölümün Allah'ın elinde olduğunu bilmek, O'nun takdirine teslimiyeti güçlendirir.
Günde ebced değeri olan 490 defa "Ya Mümît" zikretmek, özellikle nefsi terbiye etmek veya ölümü tefekkür etmek niyetiyle tavsiye edilir. Ancak mutlaka "Ya Muhyî" zikriyle dengelenmesi önerilir.
El-Mümît İsminin Diğer Esmalarla Kullanımı
El-Mümît ismi, O'nun ölüm ve hayat üzerindeki kudretini veya bununla ilişkili diğer sıfatları vurgulamak için başka esmalarla birlikte zikredilebilir:
- "Ya Muhyî, Ya Mümît": Hayat veren ve öldüren; en temel ve dengeleyici ikilidir, O'nun bu alandaki mutlak tasarrufunu ifade eder.
- "Ya Mümît, Ya Bâis": Öldüren ve dirilten; ölümden sonraki dirilişi vurgular.
- "Ya Kahhâr, Ya Mümît": Kahreden ve öldüren; karşı konulmaz gücüyle ölümü takdir eden anlamındadır.
- "Ya Mümît, Ya Vâris": Öldüren ve (her şeyin sonunda) tek mirasçı kalan; fani olan her şeyden sonra Bâki olanın O olduğunu hatırlatır.
- "Ya Hakk, Ya Mümît": Hak olan ve öldüren; ölümün Allah tarafından takdir edilmiş bir hakikat olduğunu ifade eder.
El-Mümît olan Rabbimiz, hayatı verdiği gibi ölümü de yaratandır ve her canlı için bir ecel takdir etmiştir. Ölüm bir son değil, ebedi hayata açılan bir kapıdır. O'nun bu ismini tefekkür etmek, bize hayatın kıymetini bilmeyi, onu Allah'ın rızası doğrultusunda geçirmeyi ve her an O'na dönmeye hazırlıklı olmayı öğretir. O'nun hem Muhyî hem de Mümît olduğuna iman ederek, hayatı da ölümü de O'nun hikmetli planının bir parçası olarak görmeli ve O'na teslim olmalıyız.
Sevgi ve dua ile kalın. Allah'a emanet olun.
